ZemZem 3/2007, De koran bestaat niet; Bulaaq, 

< www.zemzem.org >

Boekbespreking 

door Dr Frans Gieles

Dit nummer bespreekt de veelzijdigheid van de interpretaties van de koran: "de koran is een supermarkt". Het is maar net wat je er uit haalt en wat je daarmee doet. Vooral de modernere interpretaties worden hierin belicht. 

Zo bepleit de Iraanse denker Abdolkarim Soroush vooral om de koran te plaatsen in de historische context. Dit maakt niet alleen veel van de tekst ervan duidelijk, maar dit biedt ook de mogelijkheid tot relativering van passages die kennelijk tijd- en cultuurgebonden zijn. Dit maakt de weg vrij om te bedenken wat de koran in onze tijd en cultuur kan betekenen. 

De Nederlandse professor Ruud Peters bespreekt het debat zoals dit in ons land nu plaatsvindt. Dit debat is heftig. Men denkt vaak dat de koran door iedere moslim letterlijk wordt opgevat en allesbepalend is. Dit is niet zo: er is een veelheid aan mogelijke interpretaties en naast de koran zijn er nog de overleveringen die vaak een veel meer remmende invloed hebben.
Peters licht dit toe aan de hand van twee koranverzen: 'doodt hen' (9: 5) en 'slaat haar' (4: 34).
Een uniforme en gewelddadige islam is een fictieve islam, denkbeeld van slechts weinigen. Dat de islam een letterlijke uitleg zou impliceren is een bewering die "berust op een verwijtbaar gebrek aan kennis". Dit soort onterechts stereotyperingen staan een eerlijk debat lelijk in de weg.
De mens is geen robot, de mens kan kiezen.

Richard van Leeuwen bespreekt moderne koraninterpretatie van de hervormingsgezinde geleerden, die zich op hun beurt weer baseren op veel oudere denkers uit de islamitische traditie, zoals die van de Mu'tazilieten. Een van hen is de (nu) Nederlandse professor Abu Zaid, die de koran niet ziet als een tekst die nu eenmaal vastligt, maar als de neerslag van een dialoog tussen engel en profeet en tussen de profeet en zijn volgelingen en tegenstanders.
Anderen zijn de Zuid-Afrikaan Farid Esack, de Indonesier Nurcholish Majid, de Marokkaan Mohammed Talbi, de Algerijn Mohammed Arkoun en de Soedanees Mahud Mohammed Taha. Ook de moderne islamitische feministen worden niet vergeten.
Het blijkt dus dat er heel wat meer onder de zon is dan alleen de traditionele en letterlijke interpretatie: er zit wel degelijk beweging in.

Ceylan Pektaş bespreekt het islamitische feminisme, dat aanhaakt bij wat genoemd wordt 'de derde feministische golf'. 
De Arabische cultuur in de tijd dat de islam ontstond was bepaald patriarchaal. "Het gegeven dat er in de Openbaring rekening wordt gehouden met het destijds bestaande patriarchale systeem, hoef niet te betekenen dat dit een structureel of noodzakelijk onderdeel van de islamitische boodschap is." 
Uiteraard bespreekt zij ook het vers 'slaat haar' (4: 34). Zij zegt dat het daar gebruikte werkwoord daraba niet één betekenis heeft, 'slaan', maar nog 24 andere betekenissen, waaronder 'weggaan' - een woord dat veel beter in de context past en veel beter bij de profeet past. 

Interessant is vervolgens een artikel over sura 60. Er wordt beschreven hoe verschillend dit in de loop der tijden geïnterpreteerd is en waar dat dan aan ligt. 

De radicale interpretatie wordt nader besproken aan de hand van Abu Mohammed al-Maqdisi, die wel 'de godfather van jihaditisch salafisme genoemd wordt. De bespreking van zijn ideeën is uiteraard een kritische.