b. Werk eventueel volgens handelwijze III, conflict ontwijken

[Blz. 264]

Deze handelwijze wordt hier beschreven in enigszins versneden vorm, d. w .z. niet precies zoals deze is aangetroffen in de verhalen van de groepsleiders, maar in hoeverre deze is aan te bevelen als deel van het handelingsrepertoire. De methodische aanbeveling luidt namelijk:

Deze handelwijze kan benut worden op momenten dat de groepsleider het 'persoon ontmoeten' niet kan opbrengen, hetzij door zijn eigen toestand op dat moment, hetzij door de situatie in de groep. De methodische aanbeveling houdt in dat men, zodra men daar weer kans toe ziet, terugkeert naar de handelwijze 'persoon ontmoeten'.

(1) Interpretatie

De wijze van waarnemen en interpreteren zoals die bij 'persoon ontmoeten' beschreven is, is in de praktijk niet altijd mogelijk. De groepsleider raakt betrokken in situaties waarin gevoelens van angst en onmacht of de dreigende nadering van die gevoelens hem dit beletten. Hij neemt dan primair zichzelf waar in die situatie, en wel als iemand die nu begrensd is in zijn mogelijkheden. Hij kijkt daardoor minder nauwkeurig naar de anderen in die situatie. Hij tracht al te sterke gevoelens te vermijden door zo nuchter mogelijk waar te nemen, maar dit lukt niet helemaal. Angst en onmacht spelen toch mee en de groepsleider doet er goed aan dit te onderkennen. Ook ervaren groepsleiders kennen deze gevoelens; er zijn leefsituaties die tot weinig anders de ruimte bieden.

(2) De doelen

De groepsleider wil voor dat moment het conflict, de strijd en de confrontatie met de grenzen en de schaduwkant ontwijken. Hij wil de sterke gevoelens die daarbij kunnen optreden eveneens ontwijken. Hij wil zichzelf en de situatie niet verder ontregelen. Hij wil wel even wat afstand nemen. Hij wil nu niet door het conflict heengaan, hij wil er omheen.

Het ontwijken van het conflict kan uit angst, maar ook om meer praktische motieven als doel gekozen worden. In bepaalde situaties past geen conflict. Denk aan een verjaardagsfeest, midden onder het huiswerk maken, bij het wekken of welterusten zeggen, onder de maaltijd of als de groepsleider zijn dienst bijna beëindigd heeft of gewoon te moe is. Tal van situaties kunnen het ontwijken van conflicten op praktische gronden rechtvaardigen.

(3) De werkwijze

a. Grondhouding

De groepsleider houdt zich enigszins terzijde. Hij blijft vriendelijk, maar houdt andere gevoelens in zich.

b. Basis

Er zijn gewoonten en regels in de groep die voor die momenten de functie van 'automatische piloot' wel even kunnen vervullen. De groep kan vooralsnog zichzelf wel even reguleren of het zonder regulatie doen.

c. Doen en laten

De groepsleider ziet het even aan, doet nu even niets, Iaat even gebeuren wat er gebeurt.

[Blz. 265] 

Hij laat de bewoners het even zelf uitzoeken. Hij reageert ingehouden en afhoudend. Zowel zijn belangrijke boodschappen, ook de grens-aangevende, alsook zijn macht, houdt hij even in.

Hij legt niet expliciet contact, maar vaart even op het contact dat er al is, of doet het even zonder. Hij gaat het conflict niet aan, maar neutraliseert dit door ingehouden te reageren. Beslissingen stelt hij zo mogelijk even uit. Een kantoortje is wel eens een dankbaar gebruikte vluchtheuvel, maar het doen van huishoudelijke bezigheden in de groep is wellicht een betere. Hij is gewoon even bezig met iets anders en houdt de rest even af.

(4) De afloop

De afloop van deze handelwijze is vaak dat er even rust intreedt, althans op korte termijn. Het dreigende conflict is even geneutraliseerd of uitgesteld. Dit heeft het voordeel dat het gewone leven door kan gaan: de maaltijd, het huiswerk, het spel, het opstaan of slapen gaan. Dit heeft zijn waarde.

Echt opgelost is het conflict echter niet; het kan ondergronds blijven doorsudderen en zal vroeg of laat weer terugkomen. Het niet uiten van sterke gevoelens kan de communicatie en het contact op oppervlakkig niveau redden, maar op dieper niveau blokkeren. Echt contact aangaan is dan moeilijker. Vroeg of laat kan de bom dan toch barsten, hopelijk op een beter moment maar misschien ook wel heel onverwachts.

(5) De bevinding achteraf

Enerzijds heeft de groepsleider het gevoel dat hij even op adem heeft kunnen komen, even de ruimte heeft gehad. Anderzijds is de angst en de onmacht toch niet geweken. Het toch nog dreigende of ondergrondse conflict geeft een spanning, het onuitgesproken gevoel eveneens. Intussen is er ook geen echt contact gelegd. Er blijft twijfel hangen.

(6) De inzichten

Deze handelwijze werkt slechts op korte termijn, niet op lange. Dat komt omdat de groepsleider op de lange termijn het conflict toch niet kan ontlopen en al zeker het contact leggen niet kan missen. Conflict ontwijken immers is ook contact ontwijken. Deze handelwijze kan dan ook niet als basis gekozen worden. In bepaalde situaties echter kan zij de groepsleider terzijde staan.

(7) De zoekweg

Om beter te kunnen handelen zal de groepsleider die deze handelwijze vaker dan in bepaalde situaties, en slechts uit angst en onmacht gebruikt, vooral steun zoeken bij anderen. Hij zal steun zoeken bij zijn begeleiders, zijn team of bij de groep, in het bijzonder bij de informele leiders daarvan. Deze immers zijn meestal wel bereid het leiderschap over te nemen; ze voelen de angst van de groepsleider vaak heel goed aan.

Collega's en begeleiders zullen juist bij die gevoelens van angst en onmacht stil moeten staan. Het rustig uitspreken van de bevinding achteraf kan een startpunt zijn van een team- of begeleidingsgesprek waarin geleerd wordt constructief met deze gevoelens om te gaan, bijvoorbeeld door ze wel te durven uiten in de groep. Daarmee kan 'persoon ontmoeten' weer mogelijk worden en is men weer terug bij de methodische basis.