Rumi’s Pad der Liefde & ‘ Bevrijding’ door de Sama Dans

Mehmet Şeker

In: Mewlana Djalaladdin Rumi en zijn 'mystieke pad van de liefde'; Stichting Islam & Dialoog, 2007 - Vertaling: Dr Frans Gieles

De mens is uitstekend toegerust, materieel zowel als geestelijk. De mens heeft de mogelijkheid om het niveau van ‘het beste van de schepping’ te behalen als hij zijn geestelijke talenten gebruikt en ontwikkelt.

Zij die de materiele wereld kunnen ontstijgen tot het hogere niveau van hart en geest zullen de wereld anders gaan waarnemen en zich bewust worden van de geheimen van de schepping. Als zij kijken zien zij dingen die anderen niet kunnen zien en waar zij ook kijken zullen zij manifestaties zien van de Schone Namen van God. Zij willen deze momenten zeker niet opgeven voor iets anders, gevuld als ze zijn met onbeschrijfelijk geestelijk gevoel. Daarentegen willen zij de hun geschonken gaven gebruiken voor God met als enige doel Hem te bereiken. Zij die de nabijheid tot God hebben bereikt willen deze relatie met de Geliefde zorgvuldig in stand houden en zijn er zeer op bedacht hun gevoel hiervoor op dit niveau te behouden. Deze mensen zijn niet meer en niet minder dan Vrienden van de Waarheid.

Mawlana Jalaladdin Rumi is een van deze Vrienden – een volmaakt voorbeeld van de Soefisten voor wie liefde en dienstbaarheid de manier van leven is, die een goed mens willen worden en zo de vreugde van God willen ervaren. Rumi’s Soefistische Pad der Liefde heeft altijd mensen uit allerlei culturen en achtergronden aangesproken en heeft daardoor mensen in het Oosten en in het Westen aangetrokken.

De theorie van dit Pad is het Soefisme, de praktijk zijn de riten van de Derwisj. Rumi onderwees het theoretische pad als een leraar voor zijn tijd en de tijd na hem. Ook zijn Derwisj rituelen van hoge kwaliteit, niet die van de wereld maar die van engelen, zijn een goed voorbeeld van toewijding tot God met hartstocht en liefde waarmee hij miljoenen heeft geïnspireerd. Tijdens zijn leven was hij omringd met vele mensen met andere godsdiensten die naar hem luisterden en zijn onderricht hoog achtten.

Rumi leefde in een tijd waarin wanorde, conflicten en uitbuiting het de mensen moeilijk maakten. In die tijd liet hij zich zien als een krachtige persoonlijkheid en een groot geleerde. Immers, niet alleen sprak hij over medeleven en verdraagzaamheid, hij wist al doende ook een klimaat te scheppen waarin dit werd waargemaakt; door zijn boodschap werd dialoog mogelijk.

Ook vandaag zien wij overal verwarring, onrust en conflicten. Toch worden wij ons niet meer bewust van de noodzaak van onderling begrip, maar wordt religieuze toewijding gemanipuleerd in de zogeheten ‘botsing der beschavingen’. Eens te meer hebben wij dus deze grote dichter nodig, een toegewijd mysticus, bekend om zijn begripsvolheid en ruimhartigheid, om zijn licht te laten schijnen op de verhouding van de mens tot zijn Schepper en tot zijn medemensen.

Oost en West zijn enthousiast over Rumi

Er zijn altijd mensen geweest die liefde en vrede uitstraalden. Rumi is een goed voorbeeld van zo’n volledig mens, een van de grootste predikers van universele liefde en vrede. Rumi’s grootheid is altijd al erkend in het Midden-Oosten en West Azië, waar hij op veel mensen een heilzame en inzichtgevende invloed heeft gehad.

De grote islamitische geleerde en dichter Muhammad Iqbal werd getroffen door Rumi’s visie dat je het goddelijke ook in jezelf kunt ontdekken. Hij kon zich vinden in Rumi’s begrip van de ware mens en zag Rumi ook voor zichzelf als een spirituele gids. Zo zegt hij:

"Ik ontving een straal van zijn licht en warmte. Mijn nacht is helder licht geworden door zijn ster. … In Rumi brandde een klagelijk verlangen dat ons niet vreemd is. Hij sprak over eendracht en het slechten van muren. Je voelt de schoonheid van de liefde in zijn fluitspel en je ervaart een glimp als een zegen van de grootheid van God." *

[*Iqbal, M., Armagan-i Hijaz (Gift from Hijaz), Lahore, 1938.]

Toch is Rumi niet alleen een Mawlana (‘onze meester’) – een van zijn onder Moslims veel gebruikte titels – wiens bereik beperkt is tot een deel van de wereld. Hij is eerder een leraar voor de mensen uit het Oosten en Westen beide. Westerlingen zijn erg verbaasd dat hij acht eeuwen na zijn dood nog steeds zo ‘leeft’. In een eerbetoon aan Rumi heeft Andrew Harvey gezegd dat Rumi, de verre ster die het Westen verlicht, het Westen af kan helpen van haar materialisme en te grote ego. Harvey ziet Rumi dus als

"een echte gids voor een herleving van de mystiek die nu langzaam op gang komt … en de bron van spirituele inspiratie voor de 21^e eeuw." *

[*Harvey, Andrew, The Way of Passion: A Celebration of Rumi, Frog Ltd, CA,1994]

Rumi’s leven

Rumi werd geboren in Balkh in Khorasan, maar toen hij vijf was verhuisde het gezin. De oorsprong van het Mevlevi Soefisme is nog in nevelen gehuld, maar is toch te plaatsen bij het samengaan van de Soefistische scholen in Khorasan, die zich vanaf de dertiende eeuw geleidelijk uitbreidden over Anatolië, en de cultuur van de Seltjuk dynastie.

Rumi’s familie verhuisde naar Turkije, naar wat nu Anatolië heet, waar Rumi zijn werken geschreven heeft en zijn volwassen leven goeddeels doorbracht. Hij woonde in Konya, de kosmopolitische hoofdstad van de Seltjuk dynastie, tot hij op 17 december 1273 stierf.

Het verhaal gaat dat hij had Sadraddin, de sjeik van Konya, gevraagd had om voor te gaan bij zijn uitvaartgebed. Toen de sjeik naar voren kwam voor het gebed, waarschuwde Tabib Akmaladdin de mensen met de woorden:

"Let op uw manieren en toon respect. Hij die gestorven is, was de sultan van de ware sjeiks".

De sjeik Sadraddin werd tot tranen toe ontroerd toen hij dit hoorde zodat hij het gebed niet kon uitspreken. Zodoende leidde de Qadi Sirajaddin het gebed. [*]

[*Çelebi, Asaf, Hayat Mecmuasi, 1960]

Mensen van allerlei godsdiensten, culturen en achtergrond brachten hem de laatste eer. Plaatselijke moslims, christenen, joden, Turken, Arabieren, Perzen en Romeinen volgden gezamenlijk de baar van deze minnaar van God.

De Mevlevi Derwisjen hebben de datum van zijn overlijden in stand gehouden als een feestdag, genaamd Shab-i Arus [‘de nacht van de bruilof’ – vertaler] omdat Rumi, toegewijd als hij was aan God, zag het leven als een pad naar God en noemde de dood het tijdstip van de ontmoeting met God. Zo schreef hij:

Op de dag dat ik sterf en mijn kist al onderweg is,
denk dan niet dat ik met pijn en moeite deze wereld verlaat.

Als je mijn lijkkoets ziet, zeg dan niet

"Hij is weg, hij is gegaan!’.

Voor mij zal dat het moment van vereniging en ontmoeting zijn.

Als je mij aan het graf toevertrouwt,
zeg dan niet "Vaarwel, vaarwel!"
want het graf is het gordijn voor de terugkeer in het paradijs.

Als Soefi had Rumi zijn onechte zelf en alle illusie achter zich gelaten op het pad naar de volmaaktheid, om uiteindelijk God te kunnen bereiken. In zijn werk geeft hij menige goed onderbouwde en verdiepende interpretatie van de leer van De Profeet (vrede zij met hem) en van de Qur’an. Zo schreef hij:

Zolang ik leef ben ik de dienaar van de Qur’an,
ben ik het stof op het pad van Mohammed, de uitverkorene.

Als iemand mijn woorden anders uitlegt,
beklaag ik die persoon en zijn woorden. [*]

[*Rumi, Divan-i Kabir, Quatrain No. 1173]

Rumi’s werk

Rumi’s liefde en respect voor God en zijn dichterlijke aanleg komen mooi samen in [zijn boek] Masnavi. Rumi begon dit boek in zijn vijftiger jaren en voltooide het in acht jaar.

Naast zijn Masnavi, geschreven in rijmende coupletten, heeft hij vier andere werken geschreven: