Vorige Start Omhoog Volgende

c. Kies slechts zo nodig tijdelijk voor handelwijze I: gedrag beheersen

Er zijn situaties in het dagelijks leven waarin 'persoon ontmoeten' niet kan en waarin 'conflict ontwijken' evenmin mogelijk is. Er zijn momenten waarop de groepsleider de situatie en soms een of meer bewoners moet zien te beheersen.

Zo'n situatie deed zich bijvoorbeeld dagelijks voor in 'Het Leeuwenbos', de groep waarin aanvankelijk een jungle-mentaliteit heerste onder de jongens. Als het eten werd binnengebracht werd het vlees en de appelmoes door de sterksten en de snelsten weggegraaid. Hier moest de groepsleiding deze situatie voor dat moment gaan beheersen (zie p 136).

In 'De Apenrots' speelden de jongens, in het bijzonder 'het trio' informele leiders (zie p 112) 'het maffiaspel' waarin de sterksten de zwakkeren meedogenloos behandelden. Hier moest de groepsleiding ingrijpen.

Zo zijn er meer situaties waarin voor dat moment 'persoon ontmoeten' onmogelijk is en 'conflict ontwijken' onverantwoord zou zijn. De groepsleiding moet dan even 'gedrag beheersen' als doelstelling kiezen en daar naar handelen.

 

[Blz. 266]

De handelwijze 'gedrag beheersen' wordt hier in versneden vorm beschreven, dat wil zeggen niet in de vorm waarbij deze handelwijze centraal staat in de methodiek van het team.  Beschreven wordt slechts de vorm waarbij 'persoon ontmoeten' centraal blijft staan. De methodische aanbeveling luidt:

Werk slechts indien absoluut noodzakelijk, tijdelijk volgens handelwijze I, 'gedrag beheersen', doch slechts op basis van het normaliter werken in handelwijze II, 'persoon ontmoeten' en keer daar ook weer naar terug.

 

(1) De interpretatie

De groepsleider neemt doen en laten waar dat dermate storend is dat hij er niet omheen kan om het als ongewenst gedrag waar te nemen en te interpreteren, als 'dit kán niet'. De situatie laat geen tijd en ruimte om 'achter het gedrag te kijken' en met het er achter liggende bezig te gaan.

Er zijn enkele regels die zo elementair zijn voor het leefklimaat, bijvoorbeeld voor de () veiligheid van personen, dat doen en laten dat zich daar niets van aantrekt vooreerst slechts als 'onjuist gedrag' geïnterpreteerd kan worden.

De groepsleider neemt dan even een functionele afstand en beziet dit doen en laten even puur als gedrag, zonder aanzien des persoons. Ook als de groepsleider vagelijk wel weet dat er een belangrijke boodschap achter schuilt, dan nog biedt de situatie hem op dat moment geen mogelijkheid om vanuit die interpretatie te handelen. De kunst is overigens om deze situaties tijdig te voorzien, zodat men voordien contact kan leggen en zonodig het conflict kan aangaan. Niet altijd is dit echter mogelijk.

(2) De doelen

De groepsleider ziet geen andere keuze dan door dit moment die situatie te willen beheersen, dus bepaald gedrag te voorkomen, bestrijden of reguleren. Hij wil de strijd aangaan en 'm winnen, hij wil er tegenaan.

(3) De werkwijze

a. Grondhouding

De groepsleider kiest een functionele opstelling. Zijn functie brengt met zich mee dat hij nu bepaald gedrag te bestrijden heeft.

b. Basis

Het team heeft met de groep een aantal regels afgesproken op de wijze zoals bij 'persoon ontmoeten' is beschreven. Onder die regels zijn er enkele die zo elementair zijn dat de groepsleiding gelegitimeerd is ze zo nodig af te dwingen (Indien' gedrag beheersen' als , basismethodiek is gekozen, is dit met alle regels het geval). Die dwang bestaat echter niet uit het onthouden van elementaire zorg (hetgeen in het onversneden 'beheersen' wel gebeurde).

c. Doen en laten :

De groepsleider geeft een STOPsignaal, spreekt de bewoner aan op diens daden en verwijst naar de elementaire regel. Hij stelt de bewoner verantwoordelijk voor het overtreden ervan en de gevolgen daarvan. Hij geeft aan zo nodig zijn macht in te zetten om die regel te bewaken. Zo nodig doet hij dit ook door zijn functionele, lijfelijke en/of geestelijke macht te gebruiken -- echter niet op een agressieve wijze en slechts in die mate als hij later meent te kunnen verantwoorden aan diezelfde bewoner. Hij treedt resoluut, functioneel en beheerst op.

De groepsleider let erop of er mogelijkheden zijn om gelijktijdig of direct daarna contact te leggen. Zodra hij kans ziet, poogt hij dit ook te doen.

De groepsleider gebruikt niet meer macht dan deze situatie op dit moment rechtvaardigt.

Nu houdt hij zijn persoonlijke gevoelens en zijn overige belangrijke boodschappen in. Hij handelt slechts deze kwestie af en sleept er geen andere kwesties bij. Hij schiet niet in de verwijten, maar blijft terzake. Hij geeft er niet nog eens een straf bovenop; dit zou de kwestie onnodig verlengen.

(4) De afloop

De groepsleider let er uiteraard op of het te stoppen gedrag ook stopt. Daarbij is hij attent op schijnaanpassing en op schijnbare rust in de situatie. Toch zal hij het daar vaak vooralsnog mee moeten doen.

Hij doet echter meer: gelijktijdig let hij erop hoe het nu met het contact staat en of daar ingangen toe zijn. Na gebruik van macht om te beheersen zal dit vaak niet het geval zijn. De groepsleider constateert dan vaak een tijdelijke en niet geheel echte rust in de situatie.  


[[Blz. 267] 

Regelmatig zal hij een omgangsbreuk moeten constateren.

Cruciaal is nu hoe hij deze tijdelijke rust interpreteert en benut. Indien 'gedrag beheersen' als basismethodiek is gekozen, is de kwestie nu afgesloten; indien 'persoon ontmoeten' de basis is, is dat nog lang niet het geval.

De groepsleider benut het tussentijdje om even te denken. Nu kan hij naar de achterliggende boodschap op zoek gaan.

Hij benut de tijdelijke rust om het contact met de overige bewoners, indien verbroken, te herstellen.

Hij legitimeert naar hen toe zijn gebruik van macht en stelt zich open voor hun controle hierop. Vooral benut hij het tussentijdje om alsnog, of in later stadium, het contact met de bewoner met wie hij botste, opnieuw aan te gaan en het conflict dan alsnog echt door te komen. Hij speurt naar kansen om naar zijn basismethode terug te keren. Zo snel als mogelijk is verlaat hij de handelwijze 'gedrag beheersen' weer.

(5) De bevinding achteraf

Een gevoel van spanning, onmacht en twijfel is inherent aan het pogen te beheersen, zeker als 'persoon ontmoeten' eigenlijk de basis is. Een gevoel van 'zo, dat heb ik mooi gedaan ' is dan onwaarachtig of slechts een bovenlaag van het gevoel achteraf. Het gevoel van twijfel is terecht en het is vruchtbaar.

(6) De inzichten

Indien 'gedrag beheersen' de basishandelwijze is, zal de groepsleider zijn interpretatie bevestigd zien. Hij zal concluderen dat de bewoners inderdaad ongewenst gedrag vertonen en dat het beheersen daarvan toch weer noodzakelijk is gebleken.

Indien 'persoon ontmoeten' echter de basis is waar noodgedwongen even van is afgeweken, zal de groepsleider zich vooral vragen stellen: vragen naar de noodzaak en de legitimiteit van machtsgebruik, vragen naar de achtergrond van het zojuist bestreden doen en laten, vragen naar nieuwe ingangen voor contact.

(7) De zoekweg

Indien' contact en conflict aangaan' de basis is, zal de groepsleider zijn ervaring voorleggen aan het team, deze kritisch bespreken en met het team zoeken naar persoons-, situatie- en team-eigen verbeteringen.

Vorige Start Omhoog Volgende