De Abrahamitische trialoog in Nederland

Frans E J Gieles, 2008

Trialoog

In Nederland zijn er al enkele jaren bijeenkomsten rond de figuur van Abraham alias Ibrahim. Deze is de stamvader van het jodendom, het christendom en de islam, dus een geschikte basis om eens met elkaar te gaan praten. Omdat het hier om de drie monotheïstische godsdiensten gaat noemt met dit geen dialoog, maar trialoog. Deze bijeenkomsten lopen altijd vreedzaam en goed en er is alle reden om ze voort te zetten. Het is een voorbeeld van een goed lopende dialoog, in dit geval zelfs trialoog.

Addertjes

Er zitten wel en paar addertjes onder het vredige Arbrahamitische gras. Zo sluit men de niet- monotheïstische godsdiensten als het hindoeïsme en zo meer hiervan wel uit. Voorts is het zo dat de mythische figuur van Vader Abraham in de loop der eeuwen nogal verschillende rollen en bijbehorende verhalen heeft gekregen - zo gaat dit met mythische figuren nu eenmaal. Zo is het verhaal in de loop der tijden wat aangepast om ook Ismaël alias Ismail ook besneden te laten zijn, zodat hij dienst kon doen als stamvader van de islam.

Zo heeft deze oude stamvader in de verschillende godsdiensten een nogal verschillende rol gekregen. In het jodendom is hij de stamvader met Het Eeuwige Verbond gebleven. In het christendom is dit Oude Verbond vervangen door het Nieuwe Verbond na Christus. In de islam is Ibrahim prominent aanwezig als bouwer van de Ka'aba, als vernietiger van afgodenbeelden - en dus als het grote voorbeeld voor Mohammed die zijn werk voortzette.

Lezen in de context

In Sura 60 van de Qur'an (hieronder in de vertaling van Fred Leemhuis, Unieboek 2007) staat een vers (hieronder in het blauw) dat, modern gezegd, 'eeuwige haat' predikt ...

60: 1a - Jullie die geloven, neemt mijn en jullie vijanden niet als medestanders, waarbij jullie hen blijken van genegenheid geven.

60: 4 - Jullie hebben toch een goed voorbeeld in Ibrahim en hen die met hem waren, toen zij tot hunvolk zeiden: 'Wij hebben niets te maken met jullie en [met] wat jullie in de plaats van God dienen. Wij hechten geen geloof aan jullie. Tussen jullie en ons is de vijandschap en de haat voor altijd openlijk zichtbaar geworden, totdat jullie in God alleen geloven. [...]

... althans voor wie dit buiten de context van dit hoofdstuk en buiten de historische context plaatsen en voor wie het geïsoleerde vers als een eeuwig gebod geldt. Het vers wordt wel gebruikt om de 'eeuwige haat' tussen moslims en joden te rechtvaardigen. Dit klinkt niet echt trialogisch. Het vers is, blijkens de context, niet eens bedoeld voor de joden maar voor de destijds vijandige mede-Arabieren in Mekka.

Voor een dialoog of trialoog met moslims moet men dus mensen treffen die interpreteren binnen de context van de Qur'an en binnen de historische context.

Wie de context wel leest, ziet dat direct hierna, nog binnen hetzelfde vers, herinnerd wordt aan het feit dat Ibrahim / Abraham God voor hem om vergeving vroeg (voor zijn handel in afgodsbeelden).

Iets verderop zien we dat, zo de mens niet tot vergeving en slechts tot haat in staat is, God hierin verandering kan brengen:

60: 7 - Misschien dat God tussen jullie en hen die jullie als vijand beschouwen, genegenheid zal brengen; God is vrijmachtig en God is vergevend en barmhartig.

De verzen 8 en 9 maken onderscheid tussen

	'hen die wegens de godsdienst tegen jullie gestreden hebben' en 'die jullie uit je huizen verdreven hebben en bij jullie verdrijving geholpen hebben' en
	degenen, hoewel vijandig en ongelovig, die dit niet, dan wel niet uit godsdienstige motieven hebben gedaan.

De eerste groep mag men niet helpen, de tweede groep dient met respect en rechtvaardigheid behandeld te worden. Aldus - volgens de moslims - het rechtstreekse Woord van God.

	Wie alleen het blauwe vers vermeldt en in acht neemt, predikt eeuwige haat op bevel van God;
	wie de context in acht neemt, ziet nuancering en zelfs tegenstellingen opdoemen.

De context verwijst hier naar de periode dat de vroegste moslims uit Mekka verdreven werden. De tekst verwijst naar Ibrahim / Abraham, die zelf afstand nam van zijn afgoden-dienende volksgenoten en zelfs familie en die zelf, op aanwijzing van God, wegtrok uit zijn streek.

Lezen met oog voor de context van geschrift en van de tijd is dus noodzakelijk voor een dialoog of trialoog. Anders is de theologische basis te smal om zelfs maar over Abraham alias Ibrahim te kunnen spreken.

	< www.interreligieuze-werkplaats.nl >
	< www.stichting-trialoog.nl >
	In de voetsporen van Abraham; Pim Valkenberg, Ertürk Alasag, Greco Idema, Janneke Teunissen & Carla Robertson (redactie); Damon, Budel 2004. Dit boek bevat twee excellente hoofdstukken, met reacties erop, van de Duitse theoloog Karl-Josef Kuschel.