Rust, Reinheid en Regelmaat ...... Ook voor tieners?Dr Frans E J Gieles, juli 2023 Een uitsnede uit een ander artikel ...
... namelijk "Een tweede gehechtheid - Contact met de schaduwkant" [*], dat gaat over het aanbieden van een tweede gehechtheid aan kinderen bij wie de eerste gehechtheid, aan de ouders, is mislukt. Hierin baseer ik mij op mijn proefschriftonderzoek (zie de bronnen hieronder) en op mijn eigen levenservaring als aanbieder van een tweede gehechtheid aan meerdere (pleeg- / verzorg- bezoek-kinderen). In het proefschriftonderzoek ontwikkel ik met 53 groepsleiders en leidsters een methodiek, die we in vier groepen ontwikkelden en dan in zeven andere groepen toetsten en uitbreidden. Hierbij ontdekten wij dat de teams groepsleiding nogal eens gehinderd weren door 'de theorie uit het hoofdgebouw'. Dáár werd de overtuiging ‘gepredikt’ (én bevolen!) dat ‘deze kinderen een stoornis hebben, vooral door gebrek aan structuur, en dat zij dus vooreerst structuur nodig hebben. Dat geeft hen ‘houvast’. Structuur schep je door regels en handhaaf je door macht en overwicht. Dus, zagen we, roept dit conflicten op. Jongeren en groepsleiding komen tegenover elkaar te staan – en beiden voelen zich hier ongelukkig bij. Ik onderbreek de tekst dan met een "Intermezzo 1" waarin ik nader inga op die theorie. Dit intermezzo publiceer ik hier in een apart bestand omdat dit een bedere strekking heeft en eigenlijk de gehele (ortho)pedagogiek bestrijkt.
De visie ‘structuur, dus regels, dus macht en overwicht geeft houvast’ heeft een oudere bron. Deze is de beroemde dokter Spock, die als hoofdmotief voor ‘de’ opvoeding introduceerde: Rust, Reinheid en Regelmaat. Ik zag dat dit niet lukte en niet werkte en bedacht dat deze R, R & R vast wel een goede basisinstructie is voor de opvoeding van baby’s en peuters, maar al niet meer voor de kleuters, evenmin voor de basisschoolkinderen en al helemaal niet voor tieners. Kleuters en schoolkinderen gaan de wereld verkennen en tieners gaan ook zichzelf verkennen: wie ben ik, wat wil ik, wat kan ik? Dit vergt meer ruimte dan die R, R & R, die vooral regels oproept, dus macht en overwicht, dus conflicten, dus afstand in plaats van contact. Probeer maar eens in een tienergroep rust te scheppen, dit gaat je niet lukken; reinheid zal je ook nauwelijks lukken en regelmaat bij deze vitale jongeren al evenmin. Wat je dan ziet ontstaan is een erg onnatuurlijk en geforceerd groepsklimaat waarin noch de leiding noch de jongeren zich goed genoeg voelen om te gaan groeien. We zagen dit in enkele groepen, waarin de begrippen “rust & onrust” dagelijks voorkwamen in de dagrapportage die ik las. Rust was goed, onrust was niet goed. Dus, zeg ik dan, is het leefklimaat niet goed, want onnatuurlijk voor kinderen en slechts puur kunstmatig afgedwongen. Ik schrijf dan in een notitie voor het team: “De kinderen werden niet rustig, maar hielden zich rustig”.
In de loop van mijn proefschriftonderzoek bleek dat Contact (inclusief de schaduwkant) een beter basisbegrip is, je op basis van dit contact ook goed met de in een leefgroep onvermijdelijke conflicten om kunt (leren) gaan en dat de opgroeiende kinderen zich een eigen leven gaan creëren. Dit vergt ruimte. Goed, enkele basale regels krijgt de lezer van mij cadeau, mits deze redelijk zijn. Zo kom ik tot een andere basisinstructie, in elk geval voor tieners:
In negen van deze groepen lukt het, vaak zelfs heel snel, deze ‘theorie’ te verlaten en naast en met elkaar het dagelijkse leven te leiden in een verbeterd groepsklimaat. In twee teams van één instelling (met dus één ‘hoofdgebouw’) lukte dit niet en bleek uit de weergave en analyse van de logboeken (‘de overdracht’) dat deze instelling vastliep (door weglopen en/of wegsturen) met de helft van de jongeren. In andere groepen lukte dit wel. In de tiende groep verdween het straffen vrijwel direct en in de elfde groep zelf spectaculair snel. Vergeet de R van Rust, en laat de redelijke Regels niet in dienst staan van een kunstmatige rust, maar van een goed contact inclusief de schaduwkant, dus ook de onrust, het verdriet, de onmacht en alles meer, zelfs ook boosheid.
BronnenFrans Gieles, Conflict & Contact, Proefschrift, 1992< https://www.human-being.nl/Bibliotheek/cc/inh.htm >
De schaduwkant:
< https://www.human-being.nl/Bibliotheek/cc/h10_sv.htm#k. >
< https://www.human-being.nl/Bibliotheek/cc/h11_3_4.htm >
< https://www.human-being.nl/Bibliotheek/cc/h11_3_5.htm > Het kan verkeerd gaan
< https://www.human-being.nl/Bibliotheek/cc/h8_3_2a.htm > Het kan ook anders:
< https://www.human-being.nl/Bibliotheek/cc/h8_3_4.htm >
< https://www.human-being.nl/Bibliotheek/cc/h8_3_3.htm > |