Vorige Start Omhoog Volgende  

Par. 2. 

De werkwijze geïllustreerd aan het proces in

 'De Waterratten' en 'De Bevers' (de 5e en 6e groep) 

Inleiding 
CYCLUSFASE I: DE HANDELWIJZE AAN DE START IN KAART GEBRACHT  
CYCLUSFASE II: DOELEN EN PLANNEN AFGESPROKEN  

Inleiding 

[Blz. 153]

De wijze van beproeven wordt in deze paragraaf geïllustreerd aan het proces in de eerste twee groepen die aan de tweede periode van het onderzoek deelnamen. In deze groepen was geen doctoraalstudent ter ondersteuning, zodat er geen scriptie over geschreven is; vandaar de keuze om over deze twee groepen iets uitvoeriger verslag te doen dan over de andere groepen. 

Van het proces wordt de wijze van werken beschreven, van het produkt worden vooral de nieuw naar voren gekomen methodische ideeën weergegeven. De tekst van deze paragraaf is pas in de verslagfase geschreven en kon niet meer ter controle worden voorgelegd aan de deelnemers. De indeling is die van de zeven fasen van de onderzoekscyclus die in de vorige paragraaf op p 149 zijn weergegeven.

Deze beide groepen vormden samen een paviljoen, dat pal tegenover 'Het Leeuwenbos' lag en maakten deel uit van hetzelfde vakinternaat waartoe ook 'De Berenberg' behoorde. De teams namen deel op verzoek van de hoofdleider, aan wie het gunstige procesverloop in 'De Berenberg' en 'Het Leeuwenbos' niet was ontgaan. Door de mond op mond reclame op het terrein was men al enigszins benieuwd naar de methodiek en het werken ermee. Bovendien was groepsleidster Odile van 'De Berenberg' naar 'De Waterratten' verhuisd en had met haar persoon haar methodiek meegenomen. 

De voorlopige methodiek is aan de beide teams aangeboden met enige reserve en zonder poging tot overtuigen. Beide teams waren gewend hun teambesprekingen regelmatig te combineren. De discours-teambesprekingen waren dan ook gezamenlijk. 

In 'De Waterratten ' vond een eerste jaars doctoraal-student orthopedagogiek zijn stageplaats; daar zorgde hij voor de observerende participatie. In 'De Bevers' kwam ik zelfregelmatig op bezoek, meer als observator dan als participant, omdat een terughoudende houding mij op zijn plaats leek.

CYCLUSFASE I: DE HANDELWIJZE AAN DE START IN KAART GEBRACHT

Op grond van het logboek van beide groepen in een korte voorfase, december 1982, is de 'eerste foto' geschreven. In die maand wist de groepsleiding nog niet dat het logboek hiervoor gebruikt zou worden.

Het team van' De Waterratten' 

komt tolerant over. In het logboek worden aardige dingen en sympathieke kanten van de jongens opgeschreven. Er zijn veel gezamenlijke activiteiten. De sfeer in de groep is te karakteriseren als "een rustig kabbelende stroom". Er zijn slechts vier conflicten beschreven, twee tussen de jongens onderling en twee tussen leiding en jongens. Deze twee worden aangepakt door de jongen uit de groep te sturen; pogingen tot het bevorderen van communicatie en contact zijn niet vermeld. De beschrijving blijft aan de oppervlakte.

Over' De Bevers'

 laat ik eerst het team zelf aan het woord:

"De jongens zijn lief en zacht voor elkaar en op elkaar gericht; ze hebben zorg voor elkaar. Ze zijn vrij open. Je hoort hier meer dan in de andere groepen van het internaat. Zachtheid, warmte en creativiteit kenmerkt de manier waarop wij willen werken. Het is belangrijk dat je als groepsleider uit je ivoren toren stapt en niet alleen 'de groepsleider' bent, maar ook een vriend of kameraad van de jongens. We stoppen de jongens onder, knuffelen ze, stoeien met ze, maken geintjes. We zijn betrokken op ze. Dat kan ook betekenen dat we goed kwaad op hen zijn. We zijn veel bezig met de jongens .Ook de verzorging krijgt onze aandacht."

Over 'klieren' wordt in milde bewoordingen gesproken. Het team is wel tevreden over 'ons groepje', een beetje trots zelfs. Men durft het aan om kritisch naar de eigen werkwijze te kijken.

'We werken zoekend, wij weten ook niet altijd hoe het moet. Dat laten we ook blijken. " (Verslag kennismakingsgesprek 20-12-82).

Het logboek laat ook iets anders zien. In de 13 conflictbeschrijvingen zien we het team meestal met gebruik van macht werken zonder gelijktijdig contact te leggen.

 

[Blz. 154] 

Een conflict tussen de leiding en de jongen Nikai, dat zich over drie dagen uitstrekte, is uitvoerig beschreven. In die beschrijving las ik veel gebruik van macht en overwicht, maar ook enige bevordering van communicatie en contact. De totaal-indruk van de handelwijze aan de start is in de 'foto' aldus weergegeven:

"Zolang er weinig stormen en wolken in de lucht zijn, werkt het team op de beschreven warm-zachte wijze. Maar het moet dan wel fijn, vriendelijk en goed en liefst ietsjes rustig blijven in de groep.
Maar ja, de jongens houden zich daar nu eenmaal niet altijd aan,ze gaan die fijnheidsgrens wel eens over. Op dat moment komt ook de leiding aan haar grenzen en dan treden er heel andere manieren van doen in werking. Alsof er een mechanisme in werking treedt zodra het water een bepaalde hoogte bereikt heeft. Dat mechanisme damt het water dan weer in, zodat de vriendelijk kabbelende stroom weer vriendelijk door kan  kabbelen -- en niemand merkt welke sterke krachten er eigenlijk onder de oppervlakte van die vriendelijke stroom schuilen." 

De 'foto's' zijn op 18 januari 1983 met beide teams gezamenlijk besproken. De sfeertekeningen vond men wel kloppen.

Twee problemen werden nader uitgediept.

Het conflict met Nikai ('De Bevers')

Dit conflictverhaal was in z'n geheel in de foto opgenomen. Zelf vond ik dat er met nogal wat machtsvertoon was opgetreden; bepaald niet in de lijn van de voorlopige methodiek. Ik zei dit niet; ik wilde weten hoe dit team dacht over conflicthantering -- vandaar de weergave zonder codering, analyse of commentaar.

Ieder uitte zijn waardering voor met name groepsleider Berry's optreden. Hij is, zei men, krachtig maar redelijk opgetreden. Hij heeft Nikai eindelijk eens geconfronteerd met wat hij doet -- precies met dat gedrag waarop Nikai thuis is vastgelopen en waarin hij inzicht moet krijgen.

"Het beeld van Nikai voordien was iets van 'sorry, sorry, maar je moet me weer lief vinden'. Je komt daar niet verder mee." (Verslag Teambespreking 18/1)

Voor Berry zelf was het moeilijk, hij kon nog maar net zijn vuisten in zijn zak houden. Hij wist het zelf ook niet meer toen. Hij vond zichzelf voor zijn doen erg bot tegen Nikai.

"Zo' n conflictsituatie is bere-moeilijk. Je staat er zelf ook midden in."

Het 'zuigen' van Wilfred (van 'De Waterratten ')

Hiermee bedoelde men: het provoceren.

" Hij probeert je ECHT kwaad te maken, hij gaat door tot dat bepaalde punt en dat willen we niet. Waarom hij dat doet snappen we niet. Hij drijft je op de spits. We willen dat punt vóór zijn."

"Ik wil niet in dat spanningsveld komen. Ik wil 'm zo snel mogelijk terug naar de normale Wilfred."

"Als je echt kwaad wordt, is het te laat, je moet dat punt vóór zijn."

"Het uit de groep sturen gebeurt uit kwaadheid en uit onmacht. Het is een breekpunt; je doet  dat als je de situatie niet meer kunt overzien." (TB 18/1)

 

Resumerend : twee teams die qua grondhouding en intentie al in de lijn van de voorlopige methodiek handelden, doch hiermee moeite hadden als de jongens de groepsleiding echt kwaad dreigden te maken en als de jongens hun schaduwkant lieten zien.

CYCLUSFASE II: DOELEN EN PLANNEN AFGESPROKEN

Na het bespreken van de eerste foto's werd het werkstuk met de voorlopige conflicthanterings-methodiek aan ieder uitgereikt met het verzoek dit te lezen en over drie weken, aan de hand van een eerste notitie, te bespreken.

De vragen, vermeld op p 148, werden hierbij ook uitgereikt Er werd nog niet expliciet gevraagd de uitgereikte methodiek te gaan beproeven; eerst maar eens lezen.

 

CYCLUSFASE 3

Vorige Start Omhoog Volgende