Gieles, Frans, Islam, spiritualiteit, vrijheid en engagement; in: 'Spiritualiteit, vrijheid en engagement', door  Titus  Rivas & Bert Stoop, 2006 
< http://spiritualiteit.blogspot.com  > 

Islam en spiritualiteit? Islam en vrijheid? Engagement? Denk eens aan de vrouwen en de jihad!
Toch gaan we er eens even naar kijken. 
We kijken eerst naar de Qur'an als voornaamste bron en dan naar de ontwikkeling die de islam heeft meegemaakt. We komen dan dan toch wijze, emanciperende en spirituele teksten tegen die ook nu nog gelezen worden. Verschillen in taal en cultuur zijn hierbij echter lastig. 
Door studie van taal en cultuur, en door te schrijven, bijvoorbeeld dit hoofdstuk, tracht ik hier toch een brug te slaan. Er is grote behoefte aan bruggen, aan contact. Er is nu grote behoefte aan mensen die het contact met de jonge allochtonen kunnen herstellen. Deze beroepen zich soms op de islam voor hun soms wel heel specifieke wijze van vrij zijn, emancipatie en engagement... 
Wat weten ze ervan? Vragen genoeg. We gaan naar de bronnen. 

Gieles, Frans, Gnosis: vrijgekomen kennis die vrij kan maken; in: 'Spiritualiteit, vrijheid en engagement', door Bert Stoop en Titus  Rivas, 2005. 
< http://spiritualiteit.blogspot.com  >

Gnosis is eeuwenoude wijsheid die destijds door de katholieke kerk in de ban werd gedaan.
Egyptische monniken stopten, naar wij nu vermoeden, hun oude geschriften in stenen kruiken en verborgen ze. In de vorige eeuw werden ze teruggevonden in een grot bij Nag Hammadi.
De geschriften zijn intussen ook in het Nederlands vertaald.
Het blijkt dat deze kennis ook in de soefistische stroming van de islam bewaard is gebleven. De islam is meer dan een oproep tot jihad, strijd.
Wat zijn die inzichten? Wat betekenen ze voor onze tijd?

Gieles, Frans E.J., De Verlichting - Sapere aude! (Durf te denken! - Kant), 2005 

Modern Links beroept zich op De Verlichting, modern Rechts is verdeeld: sommigen adoreren De Verlichting, anderen verketteren 'm. Zelfs zij die De Verlichting verafschuwen zeggen dat de islam eend door De Verlichting heen moet gaan. Alle reden om eens te bezien wat De Verlichting nu eigenlijk inhoudt. [...]
Wie de moslims oproept om 'eindelijk eens door De Verlichting heen te gaan, kent de geschiedenis niet. Rond het jaar 1000 zei Ibn Sina dezelfde dingen als Kant zo tegen het jaar 1800 zei. 
De Verlichting is niet een eenduidig proces dat in enkele termen beschreven kan worden. Het is een ontwikkeling die ongeveer drie eeuwen geduurd heeft, die in diverse landen plaats vond met verschillende accenten per tijd en per land. Ook inhoudelijk zijn de ideeën van De Verlichting niet eenduidig. [...]

Gieles, Frans E.J., Rumi in de tijd en in deze tijd; Rumi Symposium, Stichting Islam en Dialoog, Museum Orientalis, 26 mei 2007 

Rumi schreef geen theologisch-dogmatische verhandelingen maar gedichten. Daarin gebruikt hij veelvuldig beelden die direct aanspreken en die ook een diepere betekenis hebben. De inhoud ervan is universeel: het zal geen christen storen dat hier een moslim aan het woord is. 
In mijn lezing, en in deze uitgebreide versie daarvan, plaats ik Rumi in een lange tijdslijn van het oude India t/m de moderne wereld. Dit doe ik aan de hand van drie thema's die we bij Rumi, maar ook bij oudere en latere schrijvers tegenkomen.  

Gieles, Frans E.J., Bijbel en Qur'an; ... aan de hand van het verhaal van Noach ofwel Noeh; Lezing op het Ashura feest van Stichting Islam & Dialoog, Oost Nederland, op 23 januari 2007, op het schip Nirvana, Deventer. 

We zien dat de Bijbel en de Qur'an in veel passages overeenkomen. [...] Toch wil ik nu ook spreken over de verschillen, want die zijn aanzienlijk als je niet naar de tekst kijkt maar naar de context. Ik noem vijf belangrijke verschillen. [... ... ...]
We hebben nu ook een soort zondvloed: een tsunami - niet van de islam, maar van moderne Djahilya, moderne onwetendheid, eenzijdigheid, polarisering, demonisering, criminalisering, zelfs haat. [...] De dialoog is in elk geval mijn antwoord op de moderne tsunami. 
Wat is een dialoog, wat is het niet? 

Zorg voor de medemens, hadith en evangelie, Frans Gieles, 2012

Een hadith (meervoud ahadith) is een uitspraak of beschreven daad van de profeet Mohammed, vrede zij hem. Een daarvan komt opmerkelijk overeen met het evangelie. Zo ook een tekst van Mani. 

De historische Jezus - Lezing op 13 januari 2009 op de Thema-avond "Jezus en İsa", Raad voor Levensbeschouwing, Deventer - Dr Frans E J Gieles

[ ...] De cultuur van toen en daar was een cultuur van mondelinge overdracht in de vorm van verhalen die in de Oosterse cultuur altijd een beetje aangedikt werden. Het was geen cultuur van rationele theologen maar van verhalenvertellers. [...]
God is liefdevol, zegt Jezus (en Mohammed) en die liefde wordt werkelijkheid als de mensen elkaar gaan liefhebben en helpen [...] 
Wel wil ik nog even zeggen dat die ethiek van Jezus mij aanspreekt en dat ik mijn best doe om volgens die ethiek te leven. Niet de dogma’s maar juist die ethiek laat mij christen zijn en blijven. 
   

Fitna the moovie - Acht vragen en antwoorden - Over de film van WildersFrans E.J. Gieles - 30 maart 2008

1. Is de Qur'an inherent gewelddadig? 
2. Is de islam inherent gewelddadig? 
3. Is de profeet Mohammed inherent gewelddadig? 
4. Vertaalt Fitna correct? 
5. Wat doet de film? 
6. Hoe zit het met die Qur'an verzen? 
7. Hoe zit het met die "apen en varkens"? 
8. Wat doen wij? 

Occidentalisme - Samenvattende bespreking van het boek “Occidentalism; The West in the Eyes of its Ennemies” van Ian Buruma & Avishai Margalit; The Penguin Press, New York 2004 - door Dr Frans E J Gieles

Occidentalisme is het de-humaniserende beeld van het Westen, aangetroffen in het Oosten; het is het spiegelbeeld van het Oriëntalisme, het Westelijke beeld van het Oosten als ‘Rare jongens daar, die Oosterlingen’. De inhoud van het occidentalisme heeft zijn historische wortels … in het Westen, van waaruit het naar het Oosten is verspreid. Het wortelt in de zelfkritiek van het Westen op het kapitalisme en het materialisme, vooral dat in de VS, vanaf Marx en al eerder. 

De jihad in de Qur'an - De heilige oorlog in het heilige boek - Dr Frans E J Gieles, maart 2015

Deze beschouwing is geschreven naar aanleiding van het ontstaan van de Islamitische Staat in 2014 en 2015. Er is gekozen voor een beperking, namelijk tot die van de Qur'an als bron van religie en ideologie. Deze bron heeft hier bij mij in huis de vorm aangenomen van meerdere Qur'an-versies, talen en vertalingen, goeddeels vol met markeringen, aantekeningen in de kantlijn, meerdere boeken en artikelen en tal van door mijzelf gemaakte aantekeningen en lijsten. 
Conclusie: De IS-theologie baseert zich op de islam, maar is niet qur'anisch, dus niet correct islamitisch.

De Islamitische Staat - Deel 1: Geschiedenis en achtergrond - De Europese wortels (besproken) en de theologie (bestreden) - Frans E J Gieles - april 2015

Om dit moderne en zeer actuele verschijnsel te duiden moeten wij de geschiedenis induiken: Het oorspronkelijke kalifaat, de geschiedenis ervan; het Ottomaanse Rijk, de val en het gevolg daarvan. 
Ook voor wat we nu zien als 'Oost tegen West' vergt een duik in de geschiedenis: het Oriëntalisme en het Occidentalisme. 
Van cruciaal belang is ook de theologie in de islam - pardon: in de vele stromingen binnen de islam, waarvan het Salafisme nu vooral de aandacht verdient omdat de IS juist deze stroming aanhangt. Deze in feite zeer moderne stroming vraagt om een theologisch tegenwicht, dat ook al gegeven is en dat hier besproken en aangevuld wordt. 

De verzoeningsleer 
Frans Gieles, 6 maart 2012, Voordracht, Broederenkerk, Heilige Lebuinus Parochie, Deventer 

God heeft geen verzoening nodig, dus de mens ook niet, hooguit met zichzelf, zijn diepere ik. Wat de mens nodig heeft, is een correctie, een terugkeer naar God. [...]
God heeft al helemaal geen dode zoon nodig als verzoeningsoffer. God kent geen wraak, Hij wil dat we leven. God is liefde ...

Wat gebeurt er na de dood? 
Korte voordracht n.a.v. Allerzielen 2012 in de Broederenkerk te Deventer 
... hier iets uitgebreider en met een literatuurlijst 
... door Frans Gieles

Een vraag die de mens zich in alle tijden en culturen heeft gesteld. 
Ik heb een groot en dik boek over mythen, waarin een hoofdstuk aan deze vraag is gewijd. Alle culturen hebben er wel een verhaal over, waarbij vooral de overeenkomsten opvallen, in het bijzonder de overtuiging dat er een leven na de dood is en dat daaraan een oordeel vooraf gaat.

Wat gebeurt er na de dood? - Vervolg 

De vraag kwam op na Allerzielen en komt weer terug bij Goede Vrijdag en Pasen. Intussen las ik een dik boek over het boeddhisme: 
Het Tibetaanse boek van leven en sterven [...] Het boek geeft uitleg bij het meest klassieke boek over dit onderwerp - dat ik nu dus lees: Het Tibetaanse Dodenboek [...]. Dit eeuwen-oude boek beschrijft wat er gebeurt na de dood: tussen het sterven en de volgende wedergeboorte.

Wat gebeurt er na de dood? - 3 - Frans Gieles - Uitwerking van een voordracht in kerkelijk verband naar aanleiding van Allerzielen 2013

Kreeg ik vorig jaar een dik boek over het boeddhisme met mijn verjaardag van mijn dochter cadeau, gevolgd door mijn aanschaf van het Tibetaanse Dodenboek - zie deel 2, nu was het Egyptische Dodenboek mijn cadeau. Op dus naar het oude Egypte. Maar voordien maken we een snelle reis. We gaan nog even terug naar het boeddhisme, wippen dan even aan bij de islam en het oude Griekenland, om dan over te steken naar het oude Egypte. 

"En het eeuwige licht verlichte hen" - Frans Gieles, Allerzielen 2014

‘Wie gelooft, heeft eeuwig leven. Hij is al van de dood overgegaan naar het leven’ zegt Jezus in het evangelie van Johannes (5,24). [...] Dan leef je echt, eeuwig, nu al ... [...]
De eeuwigheid is een dimensie die onze aardse dimensie te boven gaat. Dat gaat 'onze pet te boven'. We kunnen er niet meer dan nu en dan een glimp van opvangen. Toch is die dimensie al in ons aanwezig.

Gieles, Frans E. J.; Spinoza - God is ... één, eeuwig, noodzakelijk - Nieuw handschrift gevonden, nieuwe vertaling van de Ethica; parochie-blog, 2013

Beroemd is zijn uitspraak "Deus sive Natura": "God oftewel de Natuur", ook te zeggen als "Deus sive substantia": "God oftewel Het Bestaande." Dit woord substantia, substantie, vraagt even bespreking, wat ertoe leidt om het ook nog even over dat "Eén" te hebben.

Gieles, Frans E. J.; God in het Spaans; parochie-blog, 2012

Het Spaans kent drie werkwoorden voor 'zijn'. Al hond uitlatend vroeg ik me af of je inderdaad drie vormen van 'zijn' kunt onderscheiden. Meteen dacht ik aan wat pastor Wil Boerkamp vaak zegt: "God bestaat niet (zoals wij bestaan), God gebeurt." 

Gieles, Frans E. J., God is ... als een zachte bries ... die je in jezelf kunt horen als je stil bent - Blog in kerkelijk verband, 5 december 2012, hier in aangepaste en iets uitgebreide versie. 

"God bestaat niet, hij gebeurt; Hij bestaat niet zoals wij bestaan" zegt  pastor Wil Boerkamp vaak, iets waar ik verder over nadacht. 
[... ... ...]
Al met al, toch liever die zachte bries als godsbeeld, vooral omdat je daarvoor niet, zoals Elia, naar een grot in een woestijn ver weg hoeft te gaan. God is al in je aanwezig, iets wat het islamitische soefisme ook zegt. Je kunt Hem horen als je maar stil bent. 

Gieles, Frans E. J., Moeten we elkaar gaat haten? Uitwerking van een kerkelijke blog, oktober 2013

Bij het evangelie van zondag 8 september 2013 stagneerde ik even bij de zin: "Als iemand naar mij toekomt die zijn vader en moeder, zijn vrouw en kinderen, zijn broers en zusters, ja zelfs zijn eigen leven niet haat, kan hij mijn leerling niet zijn." - Lucas 14:26. 
[...] in een oude Hermetische tekst [...]
[...] ook in het Evangelie van Thomas [...] komt deze tekst voor [...]

Gieles, Frans E. J.; Geest van Wijsheid, Geest van Raad ... Aller dingen zuiv're maat - Bij het feest van Pinksteren, 2016 - en eerder: samengesteld uit parochie-blogs van de laatste jaren. 

Het verhaal - De vlammen - De talen - De moed ... en een addertje onder het gras: Hebben we het hier over een Hij of een Zij? Oorspronkelijk over een vrouw, maar ja, de kerkvaders ... Scheiding van Oost en West over één woordje (filioque) ... Wie troost er? Gaan wij nu eens maat houden? 

Gieles, Frans E. J.; Beloken Pasen; Pasen als openbaring; parochie-blog 2012

"Beloken Pasen", zo heette van oudsher de eerste zondag van (vroeger: "na") Pasen. De vorige keer had ik het over dimensies: die van de puntmens, de vlakmens, en zo verder t/m de geestelijke dimensie waar het verhaal van Pasen bij hoort. Hoe werken die dimensies? [...]
Het Paasverhaal vertelt van verschijningen en visioenen: van openbaringen dus uit een hogere of diepere dimensie, de geestelijke dimensie. 

Gieles, Frans E.J., Pasen en dimensies; Parochie-blog, Pasen 2012 

Meteen na de Paasvieringen komen de discussies los: Is dit nu echt zo gebeurd, die opstanding? De meeste gesprekken hierover komen tot een conclusie als de volgende, nu door mij geformuleerd: Maak onderscheid tussen

De mens Jezus van Nazareth heeft tijdens zijn leven, gaandeweg steeds meer, ruimte gegeven aan de Christusgeest. De eerste stierf - door de wil van de aardse machthebbers, de tweede is onsterfelijk. [...]
Zelf gebruik ik het begrip dimensies.

Gieles, Frans E. J. ; De Lijdensweek en Pasen; Parochie-blog, Pasen  2014 

Elk jaar bezorgde de Lijdensweek en Pasen mij, Frans van de Broederenkerk, weer problemen. In de tuin van Getsemane bidt Jezus in doodsnood; hij weet kennelijk wat er staat te gebeuren. Hij zegt, kort gezegd, "Niet mijn wil, maar Uw wil geschiede". Dit is mooi en het navolgen waard, maar ... Was dit lijden nu de wil van God? 
Wilde God een zoenoffer, zijn zoon gemarteld en gedood, om mens en God te verzoenen na alle zonden van de mensen sinds Adam? Was God boos? Wilde Hij per se een offer? Verzoening? Moest Zijn Zoon zich hiervoor opofferen? Is Christus gemarteld en gestorven voor en vanwege onze zonden, zoals ons is geleerd? 
In zo'n wraakzuchtige God kan ik niet geloven. Ik zoek naar een andere interpretatie. 

Gieles, Frans E. J.; Palmzondag en Pasen; Parochie-blog 2015

Jezus komt op een geleende ezel de stad in. Naar verluidt, kwam De Landvoogd, De Heerser, door een andere poort ook de stad in: te paard en met een gewapend escorte. "Mijn koninkrijk is niet van deze wereld", zegt hij later tegen dezelfde landvoogd. In onze tijd zou hij op een geleende fiets komen.

Gieles, Dr Frans E J, Twee open brieven van moslimgeleerden
Bron: Begrip, dubbelnummer 33, 4 & 5, 2008 (Postbus 13049, 3507 LA Utrecht) 

De brief [van de 138] heet, vertaald, "Een gemeenschappelijk woord". Deze titel verwijst naar een vers in de Qur'an waarin de gelovigen tot zoiets worden aangespoord. Men doelt op agreement, op comming to terms. Ook deze brief kiest 'de twee voornaamste geboden' als basis: liefde voor God en voor de naaste. 
"Laat onze verschillen dus geen haat en onenigheid veroorzaken. Laten we met elkaar slechts wedijveren in oprechtheid en goede werken."

Gieles, Frans E J, De Abrahamitische trialoog in Nederland, 2008.

In Nederland zijn er al enkele jaren bijeenkomsten rond de figuur van Abraham alias Ibrahim. Deze is de stamvader van het jodendom, het christendom en de islam, dus een geschikte basis om eens met elkaar te gaan praten. Omdat het hier om de drie monotheïstische godsdiensten gaat noemt met dit geen dialoog, maar trialoog. Deze bijeenkomsten lopen altijd vreedzaam en goed en er is alle reden om ze voort te zetten. Het is een voorbeeld van een goed lopende dialoog, in dit geval zelfs trialoog. 
Er zitten wel en paar addertjes onder het vredige Arbrahamitische gras.

Gieles, Frans E J; ZemZem 3/2007, De koran bestaat niet; Bulaaq, Boekbespreking

Dit nummer bespreekt de veelzijdigheid van de interpretaties van de koran: "de koran is een supermarkt". Het is maar net wat je er uit haalt en wat je daarmee doet. Vooral de modernere interpretaties worden hierin belicht. 

Gieles, Frans E J, Boekbespreking van: 
Brandsma, Bert, De hel, dat is de ander; Het verschil in denken van moslims en niet-moslims; Veen Magazines Diemen, 2006

Het boeiendst zijn de drie hoofdstukken waarin hij de verschillen tussen de homo islamiticus en de homo secularis uiteenzet: de verschillen in manieren van denken uit de ondertitel van het boek. 

De dood en de opstanding - Kijken met het hart - Door Seydâ Muhammad Konyevi - Oorspronkelijke titel: Ölüm ve Kıyamete Bakış - Uitgever: Rayhani Yayınevi, Istanbul, 2004 - Vertaling: Dr Frans Gieles, Deventer

Deze teksten stammen uit een vroegere tijd en cultuur, een cultuur van reizende stammen, bedoeïenen met de taal van het gesproken woord, dat van de verhalenverteller ’s avonds bij het kampvuur. Teksten waren zeldzaam en lezen kon er maar een enkeling. Je krijgt dan een taalgebruik dat we ‘retoriek’ noemen: zeg het maar eens even flink duidelijk zodat de mensen onder de indruk zijn, goed luisteren en het niet meer vergeten. 

Na het vertalen van dat hoofdstuk over de hel vroeg ik zo links en rechts eens aan de mij bekende moslims en moslima’s: “Geloven jullie dit nu ook letterlijk zo?” Het antwoord kwam meteen: “Welnee! Niemand van ons neemt dit nu nog letterlijk! Het gaat erom dat je weet dat het kwaad zichzelf straft en dat goed doen zichzelf beloont, ook al hier op aarde.” 

De lezer mag gevraagd worden om zo dit boek, vooral de citaten erin, te lezen: als een historisch document uit een tijd, gebied en taal waarin men de dingen anders zei dan wij hier en nu doen, maar wel een document met inhoud en betekenis die ook nu nog voor ons van waarde is. 

De kunst is om die blijvende betekenis te ontdekken achter het verhaal van die ‘duizend jaren’, die slangen en schorpioenen en de gouden muren van de hemel. Het gaat hier om goed en kwaad: vermijd het kwade en streef naar het goede, daar is iedereen mee gebaat. Religie kan je daarbij helpen. 

Dr Frans E J Gieles, vertaler.